Đa dạng hóa hoạt động hướng nghiệp giúp tăng cường kỹ năng, mở rộng cơ hội việc làm cho sinh viên Công nghệ Thông tin

TS. Đặng Trọng Hợp, TS. Phạm Văn Hà, ThS. Đặng Thị Nhung

Khoa Công nghệ thông tin, Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội

I. VAI TRÒ CỦA HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP CHO SINH VIÊN

Nhiệm vụ trọng tâm của các trường đại học trước hết là cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước. Tuy nhiên, báo cáo điều tra lao động việc làm năm 2021 của Tổng cục thống kê [1] cho thấy vẫn còn 3,38% lao động có trình độ đại học trở lên thất nghiệp. Đó là chưa kể một tỷ lệ không nhỏ sinh viên sau khi ra trường vẫn làm việc không đúng ngành nghề được đào tạo. Điều đó đặt ra nhu cầu cấp thiết về việc hướng nghiệp cho sinh viên ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.

Đã có nhiều công trình trong và ngoài nước nghiên cứu về vấn đề hướng nghiệp cho học sinh, sinh viên. Các nghiên cứu đã chỉ ra tầm quan trọng của hướng nghiệp đối với sinh viên [4] và đối với nhà trường [6]. Dưới đây là một số yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp của sinh viên[2][3]:

- Sở thích và sở trường: Sở thích cá nhân và sở trường trong một lĩnh vực cụ thể có thể ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp của sinh viên. Khi sinh viên có sở thích và năng khiếu trong một lĩnh vực nào đó, họ có xu hướng chọn ngành học hoặc nghề nghiệp liên quan để phát triển và sử dụng những khả năng đó.

- Giáo dục và kiến thức: Mức độ giáo dục và kiến thức của sinh viên cũng có thể ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp. Những kiến thức và kỹ năng học được trong quá trình học đại học và các khóa học ngoại khóa có thể mở rộng hiểu biết và nhận thức về các lĩnh vực khác nhau, giúp sinh viên có cái nhìn tổng quan và lựa chọn nghề nghiệp phù hợp.

- Hoạt động tư vấn hướng nghiệp: Sự tư vấn hướng nghiệp và hỗ trợ từ cố vấn học tập và giảng viên trong trường đại học có thể góp phần quan trọng trong việc định hướng nghề nghiệp của sinh viên. Người tư vấn có thể cung cấp thông tin về các chuyên ngành học, cơ hội việc làm, yêu cầu công việc và hướng dẫn trong quá trình định hướng nghề nghiệp.

- Gia đình và môi trường xã hội: Gia đình và môi trường xã hội có thể có ảnh hưởng đáng kể đến định hướng nghề nghiệp của sinh viên. Những giá trị, quan điểm và kinh nghiệm từ gia đình và những người xung quanh có thể tác động đến định hướng học tập và sự phát triển nghề nghiệp sau này.

- Thị trường lao động và xu hướng nghề nghiệp: Các xu hướng nghề nghiệp và thị trường lao động cũng có thể ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp của sinh viên. Những cơ hội việc làm, tiềm năng phát triển và yêu cầu kỹ năng trong các ngành nghề khác nhau có thể tác động đến quyết định chọn ngành và lựa chọn nghề nghiệp.

- Trải nghiệm thực tế và thực tập: Trải nghiệm thực tế qua các hoạt động thực tập, dự án nghiên cứu, hoạt động xã hội và công việc thêm có thể giúp sinh viên có cái nhìn rõ ràng hơn về môi trường làm việc và thực tế của một ngành nghề cụ thể. Những trải nghiệm này có thể hỗ trợ quá trình định hướng nghề nghiệp và giúp sinh viên hiểu rõ hơn về sự phù hợp và quyết định cuối cùng của mình.

Như vậy có thể thấy, định hướng nghề nghiệp của sinh viên phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Các yếu tố này có mối quan hệ khăng khít và tác động qua lại với nhau trong quá trình sinh viên định hình tương lai nghề nghiệp của mình. Trong đó, hoạt động tư vấn hướng nghiệp đóng vai trò quan trọng, mang đến tác động lớn đối với sinh viên như: xác định hướng đi nghề nghiệp; hướng dẫn lựa chọn chương trình học; phát triển các kỹ năng quan trọng; tạo cơ hội thực tập và việc làm; mở rộng mạng lưới kết nối; hỗ trợ trong quá trình chuyển tiếp từ môi trường học tập sang môi trường công việc.

II. MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG HƯỚNG NGHIỆP CHO SINH VIÊN KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

1. Hướng nghiệp cho sinh viên đầu khóa

Hướng nghiệp cho sinh viên mới bước chân vào giảng đường đại học là hoạt động rất quan trọng. Giai đoạn đầu của hành trình đại học là thời điểm sinh viên bắt đầu xác định và hình thành ý thức về mục tiêu nghề nghiệp của mình. Đây là thời điểm quan trọng để xác định hướng đi nghề nghiệp, định hướng lựa chọn các học phần tự chọn phù hợp trong quá trình học và bắt đầu chuẩn bị cho tương lai công việc.

Dưới đây là một số hoạt động quan trọng để hướng nghiệp cho sinh viên năm nhất:

- Tìm hiểu và khám phá: Sinh viên năm đầu cần dành thời gian để tìm hiểu và khám phá các ngành học và lĩnh vực nghề nghiệp khác nhau. Họ có thể tham gia các buổi tư vấn hướng nghiệp, trao đổi với đại diện các doanh nghiệp hoặc những người đi trước, tham gia các hoạt động giao lưu và tìm hiểu từ các nguồn thông tin như sách, bài viết, trang web để có cái nhìn tổng quan về các lĩnh vực khác nhau và tìm thấy sự phù hợp với sở thích và năng lực của mình.

- Tư vấn hướng nghiệp sớm: Sinh viên năm đầu cần có cơ hội tham gia vào các buổi tư vấn hướng nghiệp để được tư vấn và hỗ trợ trong quá trình xác định mục tiêu nghề nghiệp và lựa chọn hướng đi phù hợp trong ngành học. Tư vấn hướng nghiệp có thể giúp sinh viên nhận ra những sở thích, kỹ năng và giá trị cá nhân của mình, từ đó tạo ra các lựa chọn nghề nghiệp phù hợp và có ý nghĩa.

- Tham gia hoạt động xã hội và tình nguyện: Hoạt động xã hội và tình nguyện có thể giúp sinh viên năm đầu tiên phát triển kỹ năng mềm, mở rộng mạng lưới kết nối và có trải nghiệm thực tế trong các lĩnh vực quan tâm của họ. Thông qua việc tham gia các câu lạc bộ, tổ chức xã hội, hoạt động tình nguyện, sinh viên có thể khám phá sở thích cá nhân, xây dựng kỹ năng quan trọng và tạo mối quan hệ có ích cho tương lai nghề nghiệp.

- Tìm hiểu về thị trường lao động và xu hướng nghề nghiệp: Sinh viên cần cập nhật thông tin về thị trường lao động và xu hướng nghề nghiệp hiện tại và tương lai. Điều này có thể bao gồm việc nghiên cứu về ngành nghề, tìm hiểu về các vị trí việc làm tiềm năng, yêu cầu kỹ năng và trình độ giáo dục, cũng như những xu hướng mới trong ngành.

- Tìm kiếm cơ hội học tập ngoại khóa: Sinh viên năm đầu có thể tìm kiếm cơ hội học tập ngoại khóa hoặc thậm chí thực tập sớm để có trải nghiệm thực tế trong lĩnh vực nghề nghiệp của mình. Điều này giúp sinh viên áp dụng kiến thức học tập vào thực tế, xác định sự phù hợp và khám phá thêm về ngành nghề của mình.

Như vậy, hướng nghiệp cho sinh viên năm đầu là rất quan trọng để các em xác định mục tiêu nghề nghiệp, chọn ngành học phù hợp và chuẩn bị cho công việc trong tương lai. Qua tìm hiểu, tư vấn, tham gia hoạt động xã hội, và tìm kiếm cơ hội thực tập, sinh viên có thể xây dựng một cơ sở vững chắc cho sự phát triển nghề nghiệp của mình. Tại Khoa Công nghệ thông tin, ngay từ năm học đầu tiên, sinh viên đã được định hướng nghề nghiệp thông qua Ngày hội Chào tân sinh viên, Tuần sinh hoạt công dân đầu khóa và học phần Nhập môn về kỹ thuật.

Ngày hội Chào tân sinh viên khóa 17

2. Tổ chức chuỗi hội thảo thường kỳ cho sinh viên các khóa

Hàng năm, khoa Công nghệ thông tin tổ chức khoảng 10 hội thảo chuyên đề và hướng nghiệp cho từng nhóm đối tượng sinh viên, trang bị cho sinh viên hành trang, giúp các bạn vững tin khi ra trường. Chủ đề các hội thảo rất phong phú, đa dạng, đáp ứng nhu cầu của sinh viên từ những năm đầu cho đến khi ra trường. Diễn giả chia sẻ tại các hội thảo là các chuyên gia giàu kinh nghiệm đến từ các doanh nghiệp hàng đầu về công nghệ thông tin. Hình thức tổ chức các hội thảo cũng rất linh hoạt, bao gồm trực tiếp, trực tuyến hoặc kết hợp. Số lượng sinh viên tham dự thực tế thường không dưới 300 em mỗi buổi cho thấy mức độ quan tâm của sinh viên. Và Khoa Công nghệ thông đã triển khai hướng nghiệp hiệu quả, đạt được nhiều kết quả quan trọng.

Danh sách hội thảo hướng nghiệp năm học 2022 - 2023

Một số hội thảo hướng nghiệp tổ chức trong năm học 2022 - 2023

3. Tổ chức tham quan doanh nghiệp

Tham quan doanh nghiệp có ý nghĩa quan trọng đối với sinh viên bằng cách giúp các em hiểu rõ về môi trường làm việc thực tế, khám phá ngành nghề và lĩnh vực quan tâm, xây dựng mạng lưới kết nối và quan hệ đối tác, áp dụng kiến thức học tập vào thực tế và khuyến khích sự phát triển cá nhân. Điều này giúp sinh viên có sự chuẩn bị tốt hơn cho sự nghiệp và định hướng sự phát triển nghề nghiệp của mình. Cụ thể, tham quan doanh nghiệp giúp sinh viên:

- Hiểu rõ về môi trường làm việc thực tế: Tham quan doanh nghiệp cung cấp cho sinh viên cơ hội tiếp cận và tìm hiểu về môi trường làm việc thực tế. Sinh viên có thể thấy trực tiếp cách một doanh nghiệp hoạt động, quy trình công việc, văn hóa tổ chức và tương tác giữa các bộ phận. Điều này giúp sinh viên có cái nhìn rõ ràng và cụ thể hơn về công việc trong lĩnh vực mà họ quan tâm.

- Khám phá ngành nghề và lĩnh vực quan tâm: Tham quan doanh nghiệp cho phép sinh viên khám phá và tìm hiểu về ngành nghề và lĩnh vực mà họ quan tâm. Sinh viên có thể thấy các bộ phận và công việc khác nhau trong doanh nghiệp, từ đó hiểu rõ hơn về yêu cầu công việc, kỹ năng cần thiết và cơ hội phát triển trong ngành nghề đó. Điều này giúp sinh viên có thông tin thực tế và đáng tin cậy để định hướng sự nghiệp của mình.

- Xây dựng mạng lưới kết nối và quan hệ đối tác: Tham quan doanh nghiệp mở ra cơ hội xây dựng mạng lưới kết nối và quan hệ đối tác cho sinh viên. Sinh viên có thể gặp gỡ và giao tiếp trực tiếp với nhân viên, quản lý và chuyên gia trong doanh nghiệp. Điều này tạo ra cơ hội để sinh viên thiết lập mối quan hệ và giao lưu với những người có kinh nghiệm trong ngành nghề, và có thể trở thành cơ hội việc làm hoặc hợp tác trong tương lai.

- Áp dụng kiến thức học tập vào thực tế: Tham quan doanh nghiệp cho phép sinh viên áp dụng kiến thức học tập vào thực tế. Sinh viên có cơ hội thấy rõ mối liên hệ giữa lý thuyết học tập và các hoạt động thực tế trong doanh nghiệp. Điều này giúp sinh viên nhận ra giá trị của kiến thức học tập và phát triển kỹ năng thực tế cần thiết cho công việc sau này.

- Khuyến khích sự phát triển cá nhân: Tham quan doanh nghiệp khuyến khích sự phát triển cá nhân của sinh viên. Sinh viên có cơ hội rèn kỹ năng giao tiếp, quan sát, phân tích và suy nghĩ phản biện. Đồng thời, các em cũng có thể nâng cao khả năng làm việc nhóm, quản lý thời gian và giải quyết vấn đề. Tất cả những kỹ năng này rất quan trọng trong sự nghiệp và cuộc sống cá nhân của sinh viên.

Tại Khoa Công nghệ thông tin Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội, sinh viên năm thứ 2 được đến tham quan doanh nghiệp thông qua học phần Thực tập cơ sở ngành. Hoạt động này được Khoa duy trì trong một số năm gần đây và nhận được phản hồi rất tích cực từ sinh viên. Năm học 2022-2023, Khoa tổ chức cho 900 sinh viên đi tham quan các doanh nghiệp hàng đầu về công nghệ thông tin tại Hà Nội:

- Công ty TNHH phần mềm FPT;

- Công ty TNHH NashTech Việt Nam;

- Công ty Cổ phần VTI;

- Công ty Cổ Phần NTQ Solution;

- Công ty TNHH CMC Global;

- Công ty cổ phần MISA;

- Công ty Cổ phần Công nghệ VMO Holdings;

- Công ty TNHH HCL Việt Nam;

- Tổng công ty công nghiệp công nghệ cao Viettel;

- Công ty Cổ Phần Savvycom...

Sinh viên khoa Công nghệ thông tin tham quan doanh nghiệp năm học 2022 - 2023

4. Tổ chức các lớp kỹ năng mềm

Kỹ năng mềm là các kỹ năng không thuộc về kiến thức chuyên môn cụ thể, mà thường liên quan đến khả năng giao tiếp, làm việc nhóm, quản lý thời gian, giải quyết vấn đề, tự học và tư duy sáng tạo. Vai trò của kỹ năng mềm đối với sinh viên khi ra trường là rất quan trọng và có thể ảnh hưởng đáng kể đến thành công của các em trong sự nghiệp. Kỹ năng mềm cũng là yêu cầu luôn được các doanh nghiệp tuyển dụng nhấn mạnh. Nhận thức được vai trò của kỹ năng mềm đối với sinh viên khi ra trường, Khoa Công nghệ thông tin đã có những điều chỉnh trong chương trình đào tạo giúp sinh viên hình thành và rèn luyện các kỹ năng nói trên.

Trong giai đoạn chuyển tiếp, với các bạn chưa được tiếp cận chương trình đào tạo mới, Khoa phối hợp với Tổ chức giáo dục Talent Mind Education triển khai Chương trình phát triển kỹ năng học tập – làm việc cho sinh viên. Chương trình là tổ hợp của nhiều khóa đào tạo kỹ năng cho sinh viên như: kỹ năng học tập, làm việc nhóm, giao tiếp, tư duy phản biện… Đồng thời Khoa cũng phối hợp với các doanh nghiệp để tổ chức các workshop giúp tăng cường các kỹ năng nghề nghiệp cho sinh viên như kỹ năng phỏng vấn, kỹ năng viết CV, kỹ năng tìm việc,…

5. Tổ chức ngày hội việc làm

Ngày hội việc làm được Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội tổ chức hàng năm. Mỗi đợt tổ chức thu hút xấp xỉ 100 doanh nghiệp đối tác tới quảng bá và tuyển dụng lao động, qua đó giúp hàng nghìn sinh viên của trường tìm được việc làm phù hợp. Trong số các doanh nghiệp đối tác tham gia ngày hội việc làm hàng năm đều có các doanh nghiệp về công nghệ thông tin. Tuy nhiên, khi tiếp nhận ý kiến phản hồi từ các doanh nghiệp này, khoa Công nghệ thông tin nhận thấy ngày hội việc làm ở quy mô cấp trường quá đa dạng về ngành nghề, có thể khiến nhà tuyển dụng và sinh viên gặp khó trong vấn đề tìm kiếm mục đích của mỗi bên.

Xuất phát từ thực tế đó, năm 2022, khoa Công nghệ thông tin tổ chức ngày hội việc làm riêng, với quy mô nhỏ hơn, chỉ tập trung vào lĩnh vực Công nghệ thông tin. Sự kiện được tổ chức vào ngày 26/11/2022 đã thực sự mang lại hiệu quả. Ngày hội thu hút 14 doanh nghiệp với 20 gian hàng và hơn 1200 sinh viên tham dự. Sự kiện này đánh dấu sự đổi mới trong công tác hướng nghiệp của khoa. 14 doanh nghiệp tham gia ngày hội, mang đến hơn 1.000 vị trí việc làm cùng rất nhiều cơ hội khác cho sinh viên ngành CNTT.

Việc tổ chức Ngày hội việc làm lĩnh vực Công nghệ thông tin đã cung cấp cho sinh viên cơ hội gặp gỡ nhà tuyển dụng, tìm kiếm việc làm, khám phá ngành nghề và lĩnh vực, xây dựng kỹ năng giao tiếp, tạo ấn tượng, nâng cao định hướng nghề nghiệp và sự chuẩn bị cho tương lai của sinh viên. Đây là một sự kiện quan trọng giúp sinh viên có cơ hội thực hiện mục tiêu nghề nghiệp của mình và khởi đầu sự nghiệp sau khi tốt nghiệp. Ngày hội việc làm cũng giúp doanh nghiệp tìm được những ứng viên phù hợp với nhu cầu tuyển dụng; các bạn sinh viên năm cuối sẽ có những lựa chọn công việc ngay sau khi ra trường; sinh viên năm 2, 3 sẽ có cơ hội tìm hiểu sâu hơn về doanh nghiệp, về lĩnh vực nghề nghiệp mình đang lựa chọn và theo đuổi.

Đại diện cho các doanh nghiệp tham dự ngày hội việc làm, ông Đào Việt Bách - Trưởng phòng tuyển dụng và thu hút nhân tài FPT Software Academy - Công ty TNHH phần mềm FPT chia sẻ: “Chúng tôi rất cảm ơn Nhà trường đã tổ chức Ngày hội việc làm Công nghệ thông tin rất ý nghĩa này. Đây thực sự là cầu nối để doanh nghiệp được tiếp cận đến gần hơn với sinh viên và tuyển dụng được ứng viên phù hợp với nhu cầu công việc. Là đơn vị đã có hợp tác với Khoa Công nghệ thông tin một thời gian dài, chúng tôi luôn đánh giá cao và hài lòng với chất lượng sinh viên của Đại học Công nghiệp Hà Nội về cả kiến thức chuyên môn và cả kỹ năng mềm. Công ty TNHH phần mềm FPT cam kết sẽ luôn đồng hành cùng Nhà trường, đem đến cho sinh viên những cơ hội trải nghiệm, thực tập và việc làm hấp dẫn.”

Danh sách doanh nghiệp tham dự Ngày hội việc làm Công nghệ thông tin 2022

Ngày hội việc làm Công nghệ thông tin 2022

KẾT LUẬN

Hoạt động hướng nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc giúp sinh viên khám phá, định hình và phát triển sự nghiệp của mình, cung cấp cho sinh viên những thông tin cần thiết, trang bị các kỹ năng, cung cấp sự hỗ trợ và cơ hội để xây dựng một lộ trình nghề nghiệp thành công cho sinh viên. Hoạt động hướng nghiệp trong trường đại học có ý nghĩa quan trọng đối cả phía nhà trường, nhà tuyển dụng và người học. Hoạt động góp phần tăng cường độ hấp dẫn và cạnh tranh, nâng cao chất lượng học tập, đảm bảo thành công sau tốt nghiệp cho sinh viên, tạo dựng danh tiếng nhà trường, xây dựng, củng cố mối quan hệ với doanh nghiệp, cộng đồng và đóng góp vào sự phát triển kinh tế và xã hội.

Bằng một chuỗi các đổi mới sáng tạo trong công tác hướng nghiệp cho sinh viên, khoa Công nghệ Thông tin, trường Đại học Công nghiệp Hà Nội đã tạo ra làn gió mới, mang đến những trải nghiệm thiết thực cho sinh viên, xác lập mối quan hệ bền vững giữa ba bên: người học, cơ sở đào tạo và đơn vị sử dụng lao động.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. Báo cáo điều tra lao dộng việc làm năm 2021. Tổng cục Thống kê, 2021. Weblink: https://www.gso.gov.vn/wp-content/uploads/2023/03/Ruot-Dieu-tra-LD-viec-lam-Can1-1.pdf.

[2]. Hồ Đức Hiệp, Nguyễn Ngô Thúy Vy (2022). Các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp của sinh viên ngành Luật – từ thực tiễn, Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại Thành phố Hồ Chí Minh, https://www.quanlynhanuoc.vn, truy cập 10/05/2023.

[3]. Đặng Thu Thủy, Định hướng nghề nghiệp cho sinh viên trong bối cảnh hiện nay, Journal of Education Management, 2022, Vol. 14, No. 2, pp. 38.

[4]. Lê Thị Thu Thuỷ, Quân Nguyễn Hồng, Võ Sỹ Mạnh (2020). Tư vấn nghề nghiệp cho sinh viên các trường đại học Việt Nam, Tạp chí Quản lý và Kinh tế quốc tế, số 130.

[5]. Vincy Jing Sun, Mantak Yuen (2012). Career Guidance and Counseling for University Students in China, International Journal for the Advancement of Counselling volume 34, pages 202–210.

[6]. Wen, X. Y. (2009). Problems and solutions of university students' career planning [Original in Chinese]. Education and Occupation, 9, 86–88.

[7]. Vanessa Dodd, Jill Hanson, Tristram Hooley. Increasing students’ career readiness through career guidance: measuring the impact with a validated measure. British Journal of Guidance & Counselling, Volume 50, 2022 - Issue 2.